Na pierwszy rzut oka Tykocin wydaje się sennym miasteczkiem, które czas zatrzymał gdzieś między barokiem a dawnym żydowskim sztetlem. Ale za jego spokojną fasadą kryje się fascynująca historia królewskich wizyt, wielkich bitew i spotkań, które zmieniały losy Polski. To właśnie tu August II Mocny ustanowił Order Orła Białego – najstarsze polskie odznaczenie państwowe. Tu też przez pewien czas spoczywały szczątki króla Zygmunta Augusta, a w murach miejscowego zamku przechowywano królewski skarbiec i arrasy. Dziś Tykocin zachwyca harmonią kultur i niepowtarzalnym klimatem. Zobacz, dlaczego nazywają go „podlaskim Kazimierzem”.
Miasto królewskie z historią dłuższą niż most na Narwi
Historia Tykocina sięga średniowiecza. Początki osady wiążą się z mazowieckim grodem z XI–XIV wieku, położonym w pobliżu dzisiejszej wsi Sierki. W 1425 roku książę mazowiecki Janusz I Starszy nadał Tykocinowi prawa miejskie na prawie chełmińskim, co rozpoczęło dynamiczny rozwój miasta. Wkrótce Tykocin stał się ważnym punktem na handlowym szlaku łączącym Litwę z Koroną. Przez kolejne stulecia miasteczko przechodziło z rąk do rąk – od możnego rodu Gasztołdów, przez Zygmunta Augusta, aż po hetmana Stefana Czarnieckiego, który otrzymał Tykocin jako nagrodę za zasługi w czasie potopu szwedzkiego. Dzięki Branickim, którzy przejęli dobra po Czarnieckich, miasto zyskało barokowy rozmach i uporządkowany, promienisty układ urbanistyczny z centralnym placem – zachowany do dziś niemal w niezmienionej formie.
Zamek królewski w Tykocinie – strażnik skarbów Rzeczypospolitej
Zamek w Tykocinie, wzniesiony z inicjatywy króla Zygmunta Augusta w latach 1550–1572, był nie tylko rezydencją królewską, ale też jednym z najważniejszych punktów strategicznych w kraju. Zaprojektował go królewski inżynier Hiob Bretfus, tworząc twierdzę w stylu „palazzo in fortezza” – połączenie pałacu z systemem bastionowych umocnień. W murach zamku znajdował się arsenał koronny, królewski skarbiec i biblioteka, a na krótko nawet ciało Zygmunta Augusta, zanim przewieziono je na Wawel.
To właśnie tutaj w 1705 roku król August II Mocny spotkał się z carem Piotrem I Wielkim, a podczas tego spotkania ustanowiono Order Orła Białego. Zamek wielokrotnie niszczony, wysadzony przez Szwedów w 1657 roku, przez wieki popadał w ruinę. Dopiero w XXI wieku, po badaniach archeologicznych i analizach archiwalnych, został odbudowany. Dziś można zwiedzać jego wnętrza – komnaty z czasów Jagiellonów i ekspozycję o historii Tykocina.
Plac i pomnik Stefana Czarnieckiego – najstarszy świecki monument w Polsce
Centralnym punktem Tykocina jest rynek, nad którym góruje pomnik hetmana Stefana Czarnieckiego. Ufundowany w 1763 roku przez Jana Klemensa Branickiego, został wykonany przez francuskiego rzeźbiarza Pierre’a de Coudray. Pomnik z piaskowca szydłowieckiego, przedstawiający dumnego hetmana z buławą, uchodzi za najstarszy zachowany świecki monument w Polsce – starszy nawet niż Kolumna Zygmunta, jeśli brać pod uwagę oryginalną substancję. Obok rynku, na małym placyku, stoi Pomnik Orła Białego – symboliczny hołd dla miejsca, w którym ustanowiono to najwyższe polskie odznaczenie.
Kościół Trójcy Przenajświętszej – barokowa perła Branickich
Dominantę rynku stanowi wonumentalny kościół pw. Trójcy Przenajświętszej ufundowany przez Jana Klemensa Branickiego w XVIII wieku. Świątynia, zaprojektowana przez Jana Henryka Klemmensa, zachwyca symetrią i dekoracyjnością typową dla późnego baroku. Wraz z zespołem klasztornym tworzy jeden z najpiękniejszych sakralnych kompleksów na Podlasiu. Wnętrze kryje cenne ołtarze, bogatą polichromię i epitafia upamiętniające zasłużonych dla miasta.
Wielka Synagoga w Tykocinie – świadectwo żydowskiej duszy Podlasia
Tykocin był miastem wielokulturowym, o czym przypomina dziś Wielka Synagoga – jeden z najcenniejszych żydowskich zabytków w Polsce. Wzniesiona w 1642 roku na miejscu wcześniejszej, drewnianej bożnicy, jest dziś drugą co do wielkości i jedną z najstarszych synagog w kraju. W XVIII wieku dobudowano niską wieżę – niegdyś pełniącą rolę więzienia dla Żydów – oraz trzy babińce, z których kobiety obserwowały modlitwy. Synagoga była nie tylko miejscem kultu, lecz także centrum intelektualnym – działało przy niej wielu uczonych rabinów i talmudystów.
Podczas II wojny światowej Niemcy zdewastowali wnętrze, spalili bibliotekę i archiwa gminy żydowskiej. Dopiero w latach 70. XX wieku budynek odrestaurowano i utworzono w nim Muzeum Kultury Żydowskiej, które prezentuje m.in. oryginalne polichromie z modlitwami i pięknie zdobiony aron ha-kodesz (tzw. święta arka, szafa lub nisza, w której przechowywana jest Tora). W 2013 roku Synagoga w Tykocinie zajęła pierwsze miejsce w plebiscycie „7 Nowych Cudów Polski” magazynu National Geographic Traveler.
Dziś Tykocin liczy nieco ponad 1800 mieszkańców, ale znaczenie daleko wykraczają poza rozmiar na mapie. To miejsce, gdzie królowie spotykali się z carami, gdzie modlili się rabini i bernardyni, a w jednym rynku spotykały się światy Wschodu i Zachodu. Niewielkie, pełne uroku miasteczko nad Narwią zachwyca nie tylko architekturą, ale też autentycznym klimatem dawnej Rzeczypospolitej wielu narodów. Być na Podlasiu i pominąć Tykocin? Nigdy w życiu!
Podoba Ci się moja twórczość?
Będzie mi miło, jak postawisz mi wirtualną kawę, która doda mi energii do działania :-)
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz