Kiedy w wyszukiwarkę wpiszecie hasło "pałac w Stolcu", znajdziecie stronę fundacji ratującej zabytek oraz liczne artykuły o kupnie pałacu oraz jego szansie na nowe życie. Niestety wszystkie te informacje dotyczą pałacu w Stolcu w województwie zachodniopomorskim, bo o tym koło Ząbkowic Śląskich już chyba mało kto pamięta.
Stolec (niem. Stolz) jest największą wsią w rejonie Ząbkowic Śląskich. O tym, jak duże znaczenie miała niegdyś ta miejscowość, świadczy już jej nazwa pochodząca od staropolskiego słowa „stolicz” - stolica danego obszaru. (A co myśleliście, świntuszki? :-)). Stolec był wsią rycerską, a pod koniec XVIII w. został mianowany siedzibą Wolnego Państwa Stanowego należącego do rodziny Schlabrendorfów.
Listę zabytków Stolca otwiera niepozorny, ale bardzo cenny gotycki kościół Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Panny Marii i Św. Zuzanny z XIII wieku. W jego wnętrzach zachował się późnogotycki tryptyk poświęcony Świętej Rodzinie oraz polichromia z XV wieku. Charakterystyczne są dwie wieże kościoła połączone mostkiem (od razu skojarzyły mi się z Mostkiem Pokutnic przy Katedrze św. Marii Magdaleny we Wrocławiu. Ciekawe czy z tym stoleckim także związane są jakieś ciekawe legendy?). W jednej z wież zachował się mechanizm zegarowy z 1874 r. wykonany przez firmę Eppner & Co. ze Srebrnej Góry.
Tuż za kościołem, na niewielkim wzgórzu, naszym oczom ukazuje się kolejna "perełka" wsi - pałac z pierwszej połowy XVIII wieku. Posiadłość wzniesiono dla Henryka von Churschwandta w miejscu XIII-wiecznego zamku rycerskiego. Pałac dwukrotnie przebudowywano - w latach 1773-79 oraz w XIX wieku, kiedy to nadano mu zachowany do dziś neobarokowy kształt. Podobno w czasie II wojny światowej Niemcy zgromadzili w pałacu dzieła sztuki, które później Sowieci wywieźli na wschód. Rezydencja została uszkodzona w 1945 roku, a następnie (jak większość dolnośląskich pałaców) splądrowana. Dziś już tylko straszy, a dziurawy dach nie rokuje zbyt dobrze na przyszłość.
W sąsiedztwie pałacu znajduje się również bardzo stary folwark, w skład którego wchodzą między innymi: obora murowana z 1607 r. oraz dwie obory murowane z drugiej połowy XVIII w., stodoła z XVIII w. i murowany spichlerz z XVIII w. Tuż obok zobaczyć możemy też niepozorny dwór z XVII wieku, obecnie służący jako budynek mieszkalny.
Dwór | Folwark
Na przypałacowym terenie utworzono okazały park o powierzchni aż 5 hektarów. W XIX wieku przeszedł od metamorfozę i wtedy właśnie powstała wieża widokowa (tzw. belweder). Ośmioboczną górną kondygnację wieńczył taras widokowy z balustradą oraz kopuła. Dziś po tej, z pewnością pięknej, budowli została już tylko zarośnięta ruina.
Wizyta we wsi Stolec była dla mnie kolejną cegiełką dołożona do układanki "pałaców Dolnego Śląska". Takich ruin jest tutaj ogromna ilość; ilość wręcz przytłaczająca. Czasami już sama gubię się, gdzie byłam, a gdzie nie. Czy Stolec czymś się wyróżnia? Na pewno wielowiekową historią sięgającą XIII wieku, ale czy ma to jakieś znaczenie dla zapomnianej miejscowości z kolejnym rozpadającym się pałacem? Odpowiedzcie sobie sami.