poniedziałek, 23 kwietnia 2018

Spójrz na to z góry - punkty widokowe Pragi

Praga jest ciekawym i, wbrew pozorom, dość górzystym miastem. Sprawia to, że w stolicy Czech znajduje się wyjątkowo dużo miejsc, z których można podziwiać panoramę okolicy, bowiem do rozmaitych wież dochodzą także wzgórza często wzbogacone o dodatkowe konstrukcje czy tarasy widokowe. Jeśli chcecie na chwilę zwolnić tempa i spojrzeć na tłumy turystów - oraz oczywiście przepiękną Pragę - z góry, wybierzcie się na jeden z punktów widokowych. 


Wzgórze Petřín

To dość znane i chętnie odwiedzanie przez turystów miejsce. Pełne ogrodów wzgórze na lewym brzegu Wełtawy przyciąga spacerowiczów za sprawą infrastruktury powstałej na potrzeby praskiej jubileuszowej wystawy krajowej z roku 1891. Powstała tu między innymi kolejka linowa, Labirynt Luster i Petřínská rozhledna, czyli wieża widokowa. 65,5-metrowa stalowa konstrukcja jest kopią wieży Eiffla i stanowi najwyższy obiekt tego typu w Czechach. Do 1989 roku znajdowały się na niej nadajniki radiowe oraz stacje zagłuszające Radio Wolna Europa. Na wzgórzu możemy odwiedzić także Obserwatorium astronomiczne Štefánika czy Stadion Strahov - największy stadion piłkarski i drugi co do wielkości obiekt sportowy świata.


Zamek na Hradczanach
Praski Zamek - jak na siedzibę królów czeskich przystało - góruje nad miastem. Jego historia sięga IX wieku i przez setki lat przechodził wiele przeobrażeń. Dziś znaduje się nawet w Księdze Rekodrów Guinessa jako największy pod względem zajmowanej powierzchni zamek na świecie. Z zamku i jego licznych tarasów oraz prowadzących do nich schodów roztacza się przepiękny widok na Pragę. Nie sposób nie docenić walorów widokowych tego miejsca.


Staromiejska Wieża Mostowa
Zbudowana w 1380 r. wieża jest jednym z najwybitniejszych światowych przykładów architektury gotyckiej. Położona na brzegu Wełtawy, przy samym Moście Karola, stanowiła bramę do Starego Miasta i zarazem symboliczny łuk triumfalny na trasie procesji koronacyjnych czeskich królów. Ze szczytu wieży możemy obserwować zarówno Hradczany i Malá Stranę, jak i widok w kierunku Rynku Staromiejskiego. Doskonale widać także Most Karola i mrowie ludzi, które potrafi skutecznie zniechęcić do przejścia na drugą stronę rzeki.


Wieża Ratusza Staromiejskiego
W samym sercu Rynku Staromiejskiego znajduje się Ratusz Starego Miasta z 70-metrową wieżą. Ratusz powstał za panowania króla Jana Luksemburczyka w XIV wieku w wyniku zaadaptowania znajdującej się w tym miejscu kamienicy. Dobudowano wieżę i kaplicę, a w kolejnych latach budowla rozrastała się także o kolejne elementy. Na szczyt wieży dostać się można dwiema windami albo pokonać ten dystans pieszo. Widok na Stare Miasto oraz Hradczany rekompensuję wysoką cenę biletu (250 CZK w 2018 r.). W Ratuszu zwiedzić można także zabytkowe wnętrza oraz podziemia. 


Brama Prochowa 
W obrębie Starego Miasta wspiąć można się również na 65-metrową Bramę Prochową. Genezy nazwy bramy należy szukać w wiekach XVII i XVIII, kiedy to w budynku składowano proch. Jej budowę rozpoczęto w 1495 roku na zlecenie Władysława II Jagiellończyka. Po przeniesieniu siedziby królewskiej na Hradczany w roku 1483 brama utraciła znaczenie reprezentacyjne. Swój obecny kształt zawdzięczna przebudowie z XIX wieku. Brama Prochowa niezaprzeczalnie jest jednym z symboli Pragi.


Wieża telewizyjna Žižkov
To miejsce różni się znacząco od pozostałych zamieszczonych w tym rankingu. Przede wszystkim jest to młody obiekt zbudowany w latach 1985-1992, który wyróżnia się także ponadprzeciętną wysokością - 216 metrów. Wieża od samego początku wzbudzała wiele kontrowersji. Wiele emocji budził kontrast nowoczesnej żelbetowej konstrukcji będącej w opozycji do historycznej zabudowy dzielnicy Žižkov. Liczne protesty wznieciło także ulokowanie wieży telewizyjnej praktycznie w centrum miasta - obawiano sie negatywnego wpływu promieniowania elektromagnetycznego na środowisko oraz mieszkańców (w badaniach żadna z tych tez nie znalazła potwierdzenia). Kontrowersyjna była także decyzja zbudowania wieży na terenie starego cmentarza żydowskiego, który został już częściowo naruszony, kiedy w latach 50. na jego terenie utworzono park. Ostatecznie po konsultacji z gminą żydowską zdecydowano sie przenieść szczątki, a ocalały, niewielki skrawek cmentarza można zwiedzić w bezpośrednim sąsiedztwie wieży. Na wysokości 93 metrów zlokalizowano punkt widokowy, a nieco niżej - restaurację oraz pokój hotelowy. Przy dobrej pogodzie widoczność sięga nawet 100 kilometrów.


Wzgórze Vitkov 
Będąc na Žižkovie warto przejść się na nieodległe wzgórze Vitkov z pomnikiem Jana Žižki, chociaż określenie pomnik w najmniejszym stopniu nie oddaje ogromu tego monumentu. Wódz husycki został uwieczniony w ponoć największym - a napewno jednym z najwiekszych na świecie - pomniku konnym wykonanym z brązu. Za jeźdźcem wybudowano monumentalny budynek, w którym w latach 1953-1990 mieściło się mauzoleum Klementa Gottwalda - komunistycznego prezydenta Czechosłowacji. Ciało Przywódcy Narodu było przez 9 lat (do kremacji w 1962 roku) wystawione na widok publiczny i podtrzymywane w "świeżości" dzięki nowoczesnemu zapleczu technicznemu. W 1990 po aksamitnej rewolucji urnę z prochami umieszczono we wspólnym grobie dygnitarzy komunistycznych na cmentarzu w Olszanach. Ze wzgórza - naturalnie - rozpościera się wspaniały widok na Pragę. Na mnie szczególne wrażenie zrobił ogromny wiadukt kolejowy.


Wyszehrad
Na południe od Starego Miasta, na prawym brzegu Wełtawy, znajduje się jedna z największych atrakcji turystycznych Pragi – Zamek Wyszehradzki. Według legendy swoją siedzibę miał tutaj czeski władca Krok, którego córka Libusza miała sen, według którego należało w pobliskich lasach odnaleźć człowieka, który ciosał właśnie próg do swojego domu i w tym miejscu wznieść nowe miasto. Sen spełnił się, a miasto otrzymało nazwę "próg", po czesku Praha. Zamek Wyszechradzki stał się, obok Hradczan, drugą najważniejszą siedzibą władców czeskich w X wieku. Ze wzgórza rozpościera się widok zarówno na historyczną część Pragi, jak i na południową, obfitującą w nowoczesne biurowce.


piątek, 13 kwietnia 2018

Praga: Osiedle Baba (wcale nie Jaga) - czyli czeska WuWa

Choć Praga zdecydowanie częściej kusi turystów wspaniałymi zabytkami i historyczną zabudową w obrębie centrum miasta, to warto pamiętać, że nieco na obrzeżach także można spotkać wyjątkową architekturę. Zajrzyjcie ze mną na osiedle Baba - wzorzec modernistycznych idei mieszkaniowych i życiowe dzieło znanego czeskiego architekta Pavla Janáka.


Część z Was być może kojarzy z mojego wpisu lub z innych źródeł osiedle WuWa we Wrocławiu - jedno z sześciu wzorcowych osiedli, będących odpowiedzią na kryzys mieszkaniowy i przeludnienie miast w Europie na przełomie lat 20. i 30. XX wieku. Powstałe z inicjatywy Werkbundu domy całkowicie odchodziły od dotychczas znanych rozwiązań mieszkaniowych i przestronnych lokali w kamienicach czy pałacach mieszczańskich. Zaprojektowane na mniejszej przestrzeni do maksimum wykorzystywały swoją powierzchnię, dostosowując ją do założonych funkcji. Eksperymentalne osiedla wzorcowe w ogromnej mierze przyczyniły się do rozwoju architektury XX wieku.

Wrocław - WuWa (zdjęcie archiwalne z www.wuwa.eu, współczesne - praca własna).

Praską wystawę zaaranżował czeski Werkbund, inspirując się podobnymi inicjatywami powstałymi w Brnie i Stuttgardzie. Ogólny zarys osiedla i zasady zabudowy skonstruował Pavel Janák, a poszczególne budynki zaprojektowali w latach 1928-1932 czescy i słowaccy architekci (oraz jeden z Holandii) związani z Pragą. W przeciwieństwie do osiedli w Stuttgarcie, Wiedniu i Wrocławiu, które były finansowane z funduszy miejskich, Babę sfinansowali prywatni inwestorzy, którzy po zakończeniu wystawy zamieszkali w domach. Końcowy efekt jest więc efektem pewnego kompromisu między architektami a przyszłymi właścicielami nieruchomości. 


Osiedle wyróżnia także atrakcyjne położenie na zboczach wzgórza o nazwie - a jakże - Baba, z którego roztacza się przepiękny widok na miasto. W okolicy jest dużo zieleni, terenów spacerowych, a także ruiny zamku. Powstałe domy przeznaczone były dla różnych odbiorców, dlatego spotkamy tu zabudowę jedno- i wielorodzinną oraz szeregową. Budynki są jasne i dobrze doświetlone, posiadają duże okna, loggie, balkony i tarasy.


O funkcjonalności osiedla najlepiej świadczy fakt, że sam Janák wybrał to miejsce na swój dom rodzinny. Dziś cały kompleks budynków znajduje się pod ochroną konserwatorską i jest pożądaną przez Prażan lokalizacją do zamieszkania. Dowodzi to ponadczasowości funkcji i funkcjonalności architektury sprzed 90 lat (!).





piątek, 6 kwietnia 2018

Pocztówki z Breslau - niemieckie napisy we Wrocławiu


Po II wojnie światowej Breslau stał się Wrocławiem, propaganda władzy ludowej głosiła, że miasto "wróciło do macierzy" i za wszelką cenę starano się wymazać z przestrzeni  ślady znienawidzonego narodu niemieckiego. Nie było czasu na gruntowne remonty, więc w pośpiechu uprzątnięto miasto, zamalowano niemieckie napisy i ten sposób starano się zbudować "rdzennie polskie" miasto. Po kilkudziesięciu latach ta słabej jakości, naprędce nałożona farba zaczęła się łuszczyć, ukazując stare, niemieckie szyldy. To one przypominają nam o historii Wrocławia i jego wielokulturowości, która dziś jest jego atutem, a nie powodem do wstydu.

Aby zebrać przedstawioną poniżej dokumentację fotograficzną pokonałam pieszo dystans ponad 25 kilometrów, przejechałam na rowerze 20 km, poświęciłam kilka wolnych weekendów najpierw na zebranie informacji o napisach, potem na przygotowanie mapy, aż w końcu na spacery (w słońcu, o zmroku, w mrozie) i obróbkę zdjęć. W paru przypadkach okazywało się, że poszukiwany przeze mnie napis zniknął niedawno pod nową warstwą farby, ale na szczęście kilka razy znajdowałam też napisy nieuwzględnione na mojej mapce ("gratisowe"). Najwięcej takich pamiątek jest na Nadodrzu, które jest największym wrocławskim skupiskiem kamienic i, bądźmy szczerzy, nie są to w większości budynki zadbane czy regularnie remontowane. Sporo napisów znalazłam na Ołbinie, nieco mniej - na niesławnym "Trójkącie" (czyli Przedmieściu Oławskim) czy w okolicach Placu Grunwaldzkiego. Już teraz wiem, że czeka mnie jeszcze kilka spacerów. Ciągle znajduję informacje o kolejnych napisach i z pewnością będę ich poszukiwać i uzupełniać galerię...

Lebensmittel i Breslau Kabel - od tego się zaczęło

Skąd w ogóle ten pomysł? Pewnego dnia czekając na tramwaj na przystanku ZOO zauważyłam na chodniku starą, metalową tabliczkę z napisem "Breslau Kabel", potem na ulicy Księcia Witolda codziennie przechodziłam pod dawnym szyldem sklepu spożywczego (Lebensmitel), aż w końcu zainspirowana materiałami znalezionymi w internecie postanowiłam zrobić mapę i ruszyć w teren z aparatem. Nie wiem, jak wiele z tych napisów będzie widocznych za kilka czy kilkadziesiąt lat. Niektóre z nich są konserwowane i zachowywane, inne zamalowywane podczas remontów kamienic. Zebrałam te "pocztówki z Breslau", aby nie zapomnieć o niemieckiej historii Wrocławia zapisanej na elewacjach budynków.

ul. Jedności Narodowej 194 - reklama sklepu z wyposażeniem łazienki | ul. Galla Anonima 4 - Kaffe-Haus - dawna kawiarnia

ul. Jedności Narodowej 45 - Kamienica Eisenhof. Komuś bardzo przeszkadzał napis. | ul. Henryka Brodatego 10


ul. Księcia Witolda 42 - Herren Friseur - fryzjer męski 2018 i 2020 r.

 ul. Kaszubska (róg Pomorskiej) - prawdopodobnie gospoda. | ul. Cybulskiego 19 - jeszcze trochę odpadnie i zobaczymy, co tam się kryje :)

Plac Strzelecki 8 - Reymann - artykuły metalowe (?). | ul. Łowiecka 9

ul. Łowiecka 9 - materiały piśmiennicze - Schreibmaterialien | ul. Biskupa Tomasza Pierwszego

ul. Biskupa Tomasza Pierwszego 16 - spedycja, przesyłki? 2019 - napis został odnowiony :)

ul. Biskupa Tomasza Pierwszego 

ul. Biskupa Tomasza Pierwszego - Fabryka mebli | ul. Trzebnicka 64 - Bedachungen Installation Klempner - instalacje hydrauliczne

ul. Biskupa Tomasza Pierwszego | ul. Włodkowica

ul. Kleczkowska - SP nr 74 - rok wybudowania 1901 | ul. Kluczborska

ul. Kluczborska | ul. Żeromskiego 40 

ul. Barlickiego 1 i 3: piekarnia i delikatesy

ul. Elizy Orzeszkowej 43: Konserwy, masło, jajka

ul. Karola Miarki 18 - cygara i nie tylko | ul. Prusa 47

ul. Sępa Sarzyńskiego - na drugim zdjęciu widać napis "waren" 

ul. Sienkiewicza 41

ul. Górnickiego 12 | ul. ul. Sienkiewicza 129 | ul. Sienkiewicza 129 - bestialsko potraktowany szyld Backwaren - pieczywo

ul. Reja 17 | ul. Sienkiewicza 129 

ul. Grunwaldzka 30 - "Ofenfabrik" czyli dawna fabryka pieców

ul. Benedykta Polaka 21 - dawniej restauracja | ul. Nehringa 9

ul. Nehringa 12 - napisy z motywem przewodnim zboża - obstawiam piekarnię | ul Nehringa 3 - symbol wskazuje na coś związanego z górnictwem

ul. Sikorskiego 20 - maszyny... | ul. Pułaskiego 75

ul. Pułaskiego 75 (w oficynie) | ul. Brzeska 3 - komuś bardzo zależało na zniszczeniu. Widać "Brot Weiss" - piekarnia?

ul. Więckowskiego 19 - Likörfabrik Spirituosen - tu była wytwórnia alkoholi | ul. Ruska

ul. Kościuszki 49 - fabryka parasoli |  ul. Kościuszki 49 (w bramie) - restauracja i prawdopodobnie cukiernia

ul. Piłsudskiego - róg Zapolskiej | ul. Hoene Wrońskiego 19

ul. Paulińska 10 - szewc Paul Dziallas | ul. Paulińska 12

ul. Paulińska 9 | ul. Hoene Wrońskiego 19 - kiedyś prawdopodobnie znajdowała się tutaj piwiarnia, niestety część napisów została niedawno zamalowana na biało, a górny szyld też został zbity razem z tynkiem

ul. Tęczowa 83 - dawny budynek spółki Georgi & Bartsch zajmującej się handlem armaturą wodną i gazową | ul. Robotnicza 8 - magazyny przy dawnej stacji Wrocław Świebodzki. Zakaz palenia :-)

ul. Bolesława Drobnera 6 | ul. Stefana Żeromskiego 67

ul. Jedności Narodowej 175 | ul. Worcella 11

ul. Worcella 11

ul. Prądzyńskiego 25 - piekarnia

ul. Gliniana 66 - dawny warzywniak | ul. Ofiar Oświęcimskich 15 - dawna piwniarnia Conrada Kisslinga. Ktoś sobie zadał dużo trudu, aby skuć napis, a i tak jest on doskonale widoczny.

ul. Szewska, róg Kotlarskiej | ulica Sikorskiego, przejście dla pieszych przy Podwalu

 ul. Mieszczańska - budynki pokoszarowe. Drogowskaz na boisko. | ul. Kurkowa 31

ul. Rydygiera 7/9

ul. Kurkowa 36 | ul. Składowa 2/4 - napis na szkole

Pasaż Pokoyhof | ul. Włodkowica 19


Tych napisów już nie ma - znalazłam je tylko na Googlemaps.

KOMENTARZ z 2021:
Minęły już niemal trzy lata odkąd postanowiłam zbierać "Pocztówki z Breslau". Mimo upływu czasu  wciąż udaje mi się znajdować nowe napisy na murach wrocławskich kamienic! Pomaga mi w tym odpadający tynk, ale też... renowacje kamienic! Zauważyłam, że coraz częściej inwestorzy decydują się na odnowienie i zachowanie historycznych napisów! Bardzo mnie cieszy takie podejście do historii. Tymczasem zapraszam Was do obejrzenia kolejnej porcji zdjęć.

Świętego Wincentego 10

Świętego Wincentego 14

Świętego Wincentego 16

Rydygiera 60 i 63

Rydygiera 52/54 

ul. Rydygiera 1 | ul.Cybulskiego 5


Jagiellończyka 7

Łokietka 12 i Kościuszki 35

Rynek

Przy dworcu Wrocław Główny

Róg Eluarda i Dolnobrzeskiej


Są też polskie akcenty. To napisy powstałe niedługo po wojnie. Ze względu na ich historyczny charakter postanowiłam je dodać jako uzupełnienie tematu. Jeden z takich napisów doczekał się nawet renowacji :-)

ul. Cybulskiego 6 - polski szyld restauracji


ul. Rydygiera 7/9 | Świętego Wincentego 31


ul. Rydygiera 11 w roku 2018 i 2020

Ciąg dalszy zapewne nastąpi...


Podobne pocztówki z Dolnego Śląska znajdziecie tutaj: Pocztówki z Niederschleisen