Pisząc o historii Sosnowca, nie sposób pominąć historii rodziny Schönów. Niemieccy przemysłowcy osiedlili się w Zagłębiu Dąbrowskim, aby rozwijać tu przemysł przędzalniczy i podbijać rynek wschodni. Prawdopodobnie nie spodziewali się, że po niemal 150 latach od swojego przyjazdu będą wspominani jako jedna z najważniejszych rodzin, która przyczyniła się do nadania Sosnowcowi praw miejskich, do jego rozwoju i wzbogacenia. Dziś przypominają o nich trzy wspaniałe pałace, a dzisiaj pokażę Wam dwa z nich.
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi5x5DoAxyFnrmxNKIz5vy4wXbJizTkgTZTZ9f9rJRFuWsJss-H8Vx0Ea5qJWkmrRCNyBTkAeQXqHgCS9qcy0bacT5gIBVX1z0Zc-W2cWVZx8bd4IHf_JeZxfNW9lVRGEMcbzr83d5nhxm1IGUwFQCjYzzvDC-YlXwieRozGle69hMociexO8ngvqQb/s320/DSC_0183.jpg)
Historia pałacu Schöna w Sosnowcu - Środuli jest ściśle związana z rozwojem przemysłu w mieście. A ten nie byłby możliwy, gdyby nie ekspansja kolei. W 1859 roku powstał ogromny. jak na tamte czasy, dworzec Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej znany dziś jako Sosnowiec Główny. Od tego momentu nastąpiła intensyfikacja rozwoju miejscowości, której zwieńczeniem było nadanie Sosnowcowi praw miejskich w 1902 roku. Jeszcze w XIX wieku powstały liczne zakłady, a swój kapitał chętnie lokowali tu niemieccy przemysłowcy, dla których leżący na rubieżach Cesarstwa Rosyjskiego Sosnowiec był atrakcyjnym miejscem do inwestycji. Omijali w ten sposób wysokie cło dla towarów eksportowanych z Niemiec, a rynek wschodni był w tamtych czasach bardzo chłonny. Jedną z takich rodzin byli Schönowie.
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjF7E5c6FVAl3fBIbUVeqUwD_xEfzYGq8p0FBlCoqeMMwxmJdBcFXaKItoz4ytDac1l62-zpphk3P_b_iNn5gs9IqmanE2jz0lPFEtX6p1KLf5W-ViZDEUJFafADLYshteeLpjhdaMUFqAbzTBKLd77YU06sWrn--V8eCyukgYchbJ3u2TbNgrThF17/s320/DSC_0191.jpg)
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhR06ra0oQuy75t4LreM2oriWZgfsTicG749fCph8XSaVcfuGQMoYMSUbv-0nGWXERBgrkIE9uyAh_GBVeHq4_Bg_fm0CHgCjrgqCx2TPuoRGv05XwARY6fVKFlv5JeWkbZbuuQEEyzy6cCxeMRNTElmV0BTYRlCV_jN4w1HI6OcjDINR49VnD92G0r/s320/DSC_0197.jpg)
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiNdDDU-FHKtCiKGLsO9iE9Pd0SjxmJZEx409oXjyFbSlIGR0zeP4h08bQgrNcM1MifHs3Pz9dOzSsRQ-Fvn0e0TXahmsjgOkjwj8L6HNEEQI1ax30JcPlZppNfAE4OYlL31EdsMXj0aucu63Z9958owUflYstBawnLA6zN0lT6x0Gjgd7ztMi70Ain/s320/DSC_0202.jpg)
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhVpJx8A-zJ83QahmR-ALG52BKlRyvSknfcTb2rp3X6EkYPidG5p3H7IBnFYce_QIW-JQkiHMCLoFE9ac0Nsw9rftFq5YGWadICXQUpQ1_VmboaAcHXIcjkGCdx03XWwffWx8z-ulgEUEhSxkZjaP4DWFx0fmxN-sif_qD_fjbAz3jwZQMFnY8AiTVR/s320/DSC_0209.jpg)
Rodzina Schönów pochodziła z Saksonii i już od przełomu XVII i XVIII wieku trudniła się rzemiosłem przędzalniczym. W latach 70. XIX wieku bracia Ernst i Franz osiedlili się w Sosnowcu, aby otworzyć tu filię swoich niemieckich zakładów. Początkowo zbudowali dwie fabryki: przędzalnię wełny czesankowej na przy obecnej ulicy Chemicznej oraz przędzalnię wełny wigoniowej przy dzisiejszej ulicy 1 Maja. W 1902 r. podjęli się kolejnej inwestycji i otworzyli zakład trykotaży i pończoch w Sielcu. W 1885 roku Ernst rozpoczął budowę okazałej rezydencji koło fabryki na Środuli.
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgwCjeyNfLBXJcpmhllKeBda-uzk3IRLAhLQx7xWoQwJiXPhcABLAyXBfMvuZ2GXWthsTI7oOjp651z1mGpQf-xnHOYw8BKH73GpqlpdvrrIn6bJFNSgjvtYvHobCswciCSs4NKhsDMa7nsT_oKnbUw3dB3zqg29jX7MfpNPr3L52kCfvgk9Hbh3BxG/s320/DSC_0178.jpg)
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiljW03VvYGUMJANB0Z-_WCOA_6R14EFA6qWlAH4OX-nqOTGcC_Ts9gbMYCt-RZ8jXQnLFoBqDhQOp2k0DCkw5sU_AT35Uu9JeGXKF1NoPW9nR33L36Bhw2tloxk_hyD0TsVXRXNgC3xn5M1rnvq-e-geJiEkV_pxC_r18m50nAIQs3mpsn890j-6sA/s320/DSC_0180.jpg)
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgGMiXQZlayZcJtqQ3PqWMbxjqEIhB6tIKd6qbC8_rEY0ks2Oqn8BpnM4l868z4dlI412ayfSvxZAg-h7Jiv2cLhvUdqkrjtwcuXugQFayFTuYhrSi_cyUdSXisDj7eAiZ8IjGkSyFWzJQejGa69cttf-EaaBQXM0iPk0PKfJheTN5HiIPSXVFlOagq/w133-h200/DSC_0181.jpg)
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjTZXAt1KD6SHyCZ-scaFIReFhzF-C1uHQWky046lmdLc2BYmm_U0KaDhrAnQbWa8BmB0xwaKFB80cxPv8HadmwhnaFxmIHK08BYS-iIFyz6pMnoNy1rPLXc-0FKYWxIsB_lY7LZaELIx0t84lW7g6VkMbwV9_iKpQ-ri4h7XfADR9tL6YEz2qEgth5/s320/DSC_0196.jpg)
Środulski pałac Schöna zaprojektował wrocławski architekt Karl Grosser. Wzniesiono go w pobliżu Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej i otoczono neoromantycznym parkiem. Posiada kształt czworoboku z czterema wieżami w narożach zwieńczonymi cebulastymi hełmami. Elewacja ozdobiona jest sztukateriami z motywami liści dębu i monogramami "S". Początkowo fasada znajdowała się od strony kolei, jednak w latach 40. XX wieku przeniesiono ją na stronę południową, gdzie wcześniej mieściła się oranżeria.
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj_EiywFZLQJ6E8SPkjew_xBa6bg6l82ks0kPgJSxDYqY3ld9CKlBdyaET-x8te6vgr-THW2EDpxRav0EFVtiVlZvleINhDAL_zyKVss1I_Hc2TIrRnx_Y3D2dsosdiHIAcnOpqoocL_ce8Hde93JyxhuekC6wFKs6-oYgUxGnShAdVtfWEACMX85ok/s320/DSC_0200.jpg)
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEha_N3tkBwOhVzy0iSfqcqG5dfr00KhAe8y6HgZEUZS4-h8OcVSXmYPPFzmSSk9FMCwxTD_Oghsp6Nsf7uqLSQ3-6nhWl-xkqlmV0GAwnB7Q20_h-sZKpGa5kX5-y7u2_BK8W_m7mdvuCJWWIAR3HNdFLNkQnWcqb96vT8hbmz-aLBJTvnzwTEiu1FK/w200-h200/DSC_0186.jpg)
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgUSMRftJTZ3st84t8VsvWaQea5JwyInU4aOmO9OWcl90sfLdG78fq0YrxksDWi-UMfidNJdYABzXmSriXcYnjTIzz_ZQPYl5MwRSt262yM5UYYE5fI5SgYgELmqhjwX7IS-rd2Ifib6Eu9FklIVAvXqlMLs7hViTtlL9GrmJTpUXHK1-ggGgLmEaN3/s320/DSC_0192.jpg)
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhmUhKxMhJJZl9SEahqkyXMigrLqybTnYqZ1bmdeDpXbxBWAJwq6tDmnyZk__pjqAJ8AZOXxtxl98ja66Cz-HhFrgz1Lt5rbGXZYa2pMsoShUaLizuej4FJf_1cO_DQ30r1XGVri8nD1zucO5G_7Cv4Eqf_46tn1f1jdAjTEzYJ7aFWIYUO8qXJHDVK/s320/DSC_0185.jpg)
Obiekt był bogato wyposażony. Parter pełnił głównie funkcję reprezentacyjną, znajdowały się tu pomieszczenia przeznaczone do spotkań (między innymi sala balowa i 50-osobowa jadalnia) oraz pokoje mieszkalne dla gości. Piętro zajmowały sypialnie, łazienki oraz prywatne pokoje właściciela, zaś drugie piętro - pomieszczenia gospodarcze i pokoje dla służby. Niestety z oryginalnego wystroju nie zachowało się prawie nic. Po II wojnie światowej w pałacu znajdowało się przedszkole oraz lokale mieszkalne. Wystrój i układ wnętrz został całkowicie zdewastowany. Dopiero w latach 80. pałac uznano za zabytek i rozpoczęto jego adaptację na cele muzealne. W 1985 r. otwarto tu oddział Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu, dekadę później zmieniony na Muzeum Miejskie w Sosnowcu.
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjas5rYdSDghjAse_wv6zBwauKy62sPskZTiAc7AnqAqANjsEyiF26cObFZoiJNY_zuZz-MT9gocT12aWGYfOPxseoH0h3Ef_MeRPaUlm9JTrlwiYfkHRR5O55x7hnqH0WTVlDC80r9yNKBbC5Z4jco9xKZgX51GoQb808-Co-ZgO3YHF9oiWX04EPC/s320/DSC_0799.jpg)
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhkEM7RRqPYQrH5qnp8Htf2DSHArvH9e32Sdt387lgX6LmPUdgrEjfE9D0CyMppFnRmFOyaLqBTRhk9jWsqp2SrgUFgzSvjtUWuFnrchXyRNsyu5q_3fyWPlKDQIOeo_56MgeuQX7UM2U9YizqO3daYmIqplZ7AUbC8isf211Jnm1mUfyHrdxB89A6Q/s320/DSC_0796.jpg)
W 1900 roku obok głównej rezydencji powstał Pałac Wilhelma. Pełnił on głównie funkcje pałacu gościnnego, a od 1910 r. mieszkał w nim z rodziną Wilhelm Schön - syn Bruna Schöna, brata Franza i Ernsta (była to liczna rodzina, łącznie ośmioro rodzeństwa). Budynek utrzymany jest w stylu neobarokowym, wejście do pałacu stanowi wysunięty przedsionek, natomiast od strony parku znajduje się ganek z dachem wspartym na dwóch jońskich kolumnach. Obiekt od 2009 roku znajduje się w rękach prywatnych. W 2010 roku pałac strawił pożar, lecz mimo tego rozpoczął się remont elewacji i dachu (2012). Miał tu powstać hotel z restauracją. Niestety wygląda na to, że kilka lat temu prace utknęły w martwym punkcie i nie posuwają się naprzód. W 2021 r. obiekt został ponownie wystawiony na sprzedaż.
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjTsewEo5_oycUWEsSmXHbXI9Lu01-XtCkouYHU_5v-_MfhGAihIpzf_PfSswIcy8dAE9K-7IHON2cezU5Ox_SGOAY88pkvc1B9kbez0nusPI9qCIKRQBEpXo5cDAAJMDX3j2DdFU8Mbmd4pdywhPlXjyLKLUnNuaRTwJIqLlKJLPGjywwdt756Tcg-/s320/DSC_0211.jpg)
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiQ6Au_5lyEaRDJtqJ7reZPZUA_ccX-i8Ys5IKHmZOEOVe8n33vZh2UlVMrvm4MkpPVNyoYilOfaRnMW6fgS4XuA4C7mvReBApTbvqdsD0yyH1gRSIq42yOJ-ywjrECoxU_oKON_yffWms7897jFovPHZxRXW-zVOdbsAT4NO02rHY1XMXkwKFK_Ixr/s320/DSC_0213.jpg)
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjapjCZv2KrLQ0xMDyKC-CQpkUxRzuOdhtX_KXAZV9nQRMMhyxkmLMt_3pQCOx-CzajlHbLxMxDGpBX8LK6ts2mB58wmCZoiiOmo8V12gPQWEtob_p8nV24h4WvlPWrkGcu1FP16w-3D0jwsG3agTZc-c99HHDthKGTjFGbT_83FA-UOI6biIRUWJ1y/s320/DSC_0216.jpg)
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhIjg8gnbNZcjHsZVjOC2qRqh-fsTpBEbzRRaXnHjBOD5TVhyfXj5fIDL0qQVstzqF52fBV_yO1NTOODznKUTZMj4SvwBoe3olWT7Mi-__arTZnRWePC-hxB6h89AOmwPOgqDsh2mpTUVSdtx_OrorUR--3I5SocGdZacu6Dph_f572uPc4y9aqXPUc/s320/DSC_0217.jpg)
Obok fabryki i rezydencji powstała kolonia robotnicza, w której pracownicy przędzalni otrzymywali zakwaterowanie. Pierwsze takie budynki wzniesiono na przełomie lat 80. i 90. XIX wieku, a kolejne na przełomie XIX i XX wieku. Kolonia przetrwała do dzisiaj niemal w niezmienionym układzie. Między domami a fabryką utworzono skwer z fontanną i pawilonem ogrodowym (obecnie nie istnieją). Szczególnie wyróżnia się tzw. wysoki dom o czterech kondygnacjach - podczas I wojny światowej utworzono w nim lazaret. Z kolei mniejszy budynek o adresie Chemiczna 12/V był pierwotnie przeznaczony dla właściciela zakładu, bo jego wnętrze wyróżnia się bogatszym wystrojem z mozaiką na podłodze i kaflami na ścianach.
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh8cc_qLo2JVJN4-I9padLroqG5p4SRei17ySmUZxWZhapoqQGEYfF9M3fuRCWxWESio3GO8f79Mn6IHbK4FSB7K9x5WWg8Da6hZTCamvxL-oA2986pam69MOhcPLLo_eAY8DaDjWHRFFBqeu1ZC9QQmeNgPDUSgep2iqIeeBTwifnVqozIBwzSRYLi/s320/IMG_20200918_130246_HDR.jpg)
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEilvX6MhjW8CxvLXvJxcXhFim6sGjvr70NurucJVb4oWmNj25cWMIqyp-l4VqABKgwBIxiHZiHv0pI1EIy-ohCUetWWK4_jJumITuhsPXMxgI5oPUMmn32Wo-v8AT9qKs-J1zn2a3fpxdU1UWZtm_vtGHH8Xy3WX412MMMaud1OcwEZjYnk0UvXnPrv/s320/DSC_0175.jpg)
Jakie były dalsze losy Schönów? W Sosnowcu mieszkały i pracowały trzy pokolenia, które mocno zżyły się z miastem i Polską. Niestety powojenna rzeczywistość nie była łaskawa dla niemieckich przemysłowców. W obliczu zbliżającej się ofensywy większość rodziny wyemigrowała z Sosnowca do Brazylii; Wilhelm Schön wyjechał i zginął w wypadku w Szwajcarii lub Francji; jego synowie: Aleksander i Jerzy zostali w Sosnowcu, a ich potomkowie żyją w Polsce do dziś. Zakład na Środuli został upaństwowiony i przemianowany na Przędzalnię Czesankową Intertex (obecnie nie istnieje - w 2007 roku wyburzono główną halę). Na cmentarzu ewangelickim w Sosnowcu przy ul. Smutnej pochowani zostali: Franz (1851-1918) i jego żona Emma (1861-1932), jego bratowa (?) Marie (1870-1931), syn Wilhelma Aleksander (1911-1976) i jego córka Magdalena (1943-1955).
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiaQYOuwAaShM5sqS5aKmmKrwDrUGRvd-fzJygxF_WbatNzxeiNsBa5AbBfbCSfU5zJYbDHcxRWjsk9IqiCbeKFruEkC9GCERnEvz3-7wWQEdZIoeTsccMbeGND16AAL5Akun1d9CnHs_C88VgcmDd6BQIMEg_S7My1lT-zHhj5oQ_5PbTrCSs51RSP/s320/IMG_20200514_143614_HDR.jpg)
Historia Sosnowca to historia przemysłu. Gdyby nie Kolej Warszawsko-Wiedeńska oraz inwestycje niemieckich przemysłowców, nie powstałoby miasto, jakie znamy dziś. Nie sposób nie zauważyć w tym rozwoju ogromnej wagi rodziny Schönów, która się tu osiedliła i rozwijała swoje zakłady. Dziś pamięć o nich jest mocno zatarta, po przędzalniach nie ma śladu. Tylko pałace przypominają o dawnej potędze rodu.