Pałac w Pszczynie jest jedną z najbardziej znanych posiadłości Hochbergów w Polsce. Najczęściej kojarzony jest z postacią księżnej Daisy, choć w rzeczywistości jej główną rezydencją był zamek Książ koło Wałbrzycha. Zapraszam Was do Pszczyny na spacer przez wieki - od pałacowych sal po zapomniane cmentarze.
Do Pszczyny wybrałyśmy się w damskim gronie - matka i córka - pod koniec maja. Wcześniej byłam już parę razy w pałacu i jego okolicach, ale tym razem postanowiłam zrobić więcej zdjęć, by móc opisać historię tego miejsca na blogu. Pojechałyśmy pociągiem i zdecydowałyśmy się na spacer po parku oraz zwiedzanie zabytkowych wnętrz. Młoda sporą część wycieczki przespała w nosidle, a najbardziej podobała jej się jazda pociągiem. Nasza wycieczka zaczęła się na dworcu w Pszczynie, który zapamiętałam nieco inaczej ;-)
Na szczęście przeszedł remont i dziś prezentuje się przyzwoicie. Z pociągu skierowałyśmy się do Parku Dworcowego, będącego częścią mierzącego 160 ha parku krajobrazowego. Założono go w XIX wieku, a jego sercem jest oczywiście pałac książąt pszczyńskich. W tym miejscu przywitała nas Zagroda Wsi Pszczyńskiej, czyli park etnograficzny. Skansen otwarto w latach 70. XX wieku i zobaczyć w nim można 17 zabytkowych obiektów wiejskiego budownictwa drewnianego, między innymi spichlerz dworski z Czechowic (1784 r.) oraz masztalnię z Wisły Wielkiej (1799 r.).
Idąc dalej, przecięłyśmy ulicę Katowicką i znalazłyśmy się w Parku Pałacowym. Na jego skraju stoi wybudowany w latach 1881-3 dom ogrodnika, pierwotnie służący za siedzibę straży parkowej. W latach 1902-14 mieściła się w nim łaźnia. Obecnie w budynku znajduje się siedziba Muzeum Militarnych Dziejów Śląska.
Zanim doszłyśmy do pałacu, naszym oczom ukazały się stajnie książęce. Kompleks wzniesiono w drugiej połowie XIX wieku dla Hochbergów. W latach 1964-67 powstały powozownia, stajnia i siodlarnia, a dwa lata później zbudowano ujeżdżalnię. W pierwszym dziesięcioleciu XX wieku powstały garaże dla książęcych samochodów. Pod koniec lat 60. XX wieku ujeżdżalnia została przebudowana na halę sportową i straciła swój historyczny charakter.
Pszczyński pałac jest obowiązkowym punktem zwiedzania miasta. Powstał miejscu gotyckiej warowni z początku XV wieku, stąd często mylnie nazywa się go zamkiem. Pszczyna na przestrzeni wieków stanowiła własność między innymi książąt opolsko-raciborskich, książąt opawskich i książąt cieszyńskich. W latach 1548–1765 należała do śląskiego rodu Promnitzów, 1765–1847 książąt Anhalt-Köthen-Pless, a od 1847 książąt Hochberg von Pless z Książa. To za panowania tych ostatnich, a konkretniej Hansa Heinricha XI, dokonano przebudowy pałacu na styl neobarokowy, który zachował się do dziś. W tym czasie Pszczyna odwiedzana była przez królów pruskich, niemieckich cesarzy oraz ich królewskich gości z całej Europy. Hans Heinrich XI uczynił Pszczynę główną siedzibą swojego rodu, zostawiając dolnośląski Zamek Książ najstarszemu synowi - Hansowi Heinrichowi XV i jego małżonce - księżnej Daisy.
Od 1946 roku w pałacu mieści się muzeum. Obiekt jest jednym z nielicznych na Śląsku, które nie uległy zniszczeniu podczas II wojny światowej i do dziś posiada oryginalny wystrój i wyposażenie. Jest to jeden z najcenniejszych zabytków architektury rezydencjonalnej w Polsce. Dla zwiedzających udostępnione są aż cztery kondygnacje, z czego na mnie ogromne wrażenie zrobiła już ...klatka schodowa. Na szczególne wyróżnienie zasługują także Salon Wielki i biblioteka z boazerią wykonaną z drewna orzechowego oraz dwukondygnacyjna Sala Lustrzana z dwoma wielkimi zwierciadłami (każde o powierzchni 14 metrów kw.) oraz plafonem z iluzjonistycznie malowanym niebem. W pałacu zobaczyć można między innymi także salon księżnej Daisy oraz apartamenty cesarskie.
Po zwiedzeniu pałacu udałyśmy się na dalszą część spaceru po parku. W pierwszej kolejności udałyśmy się do grobu Hochbergów: (ex-)męża księżnej Daisy - Jana Henryka XV oraz ich syna Bolka von Hochberga (1910-1936). Skromna mogiła niczym nie przypomina okazałego grobowca w Książu. Pszczyna miała być tylko tymczasowym miejscem pochówku, ale z przyczyn proceduralnych nigdy nie przeniesiono szczątków do mauzoleum na Dolnym Śląsku. Grobowiec jest zadbany - akurat trafiłam na pana sprzątającego płytę, który niechętnie przerwał pracę, stąd na zdjęciu znajduje się... miotła.
W tym miejscu warto wspomnieć o skomplikowanej historii rodziny Hochbergów... Hans Heinrich XV i Daisy byli małżeństwem w latach 1891-1922. Mieli trzech synów: Hansa Heinricha XVII (1900-1984) zwanego Hanselem, Aleksandra Friedricha Wilhelma zwanego Lexelem (1905-1984), Bolka Konrada (1910-1936) oraz bezimienną córkę, która żyła tylko dwa tygodnie (1893-1893).
Hans Heinrich XV
Rozwód książęcej pary nie był jedynym skandalem w rodzinie. Hans Heinrich XV ożenił się ponownie w 1925 roku z (młodszą o niemal 40 lat) Klotyldą de Silva y Gonzales de Candamo, lecz i ten związek zakończył się rozwodem i to nie w byle jakich okolicznościach... Otóż w romans ze swoją macochą wdał się najmłodszy syn Hansa Henryka i Daisy - Bolko, wówczas nastoletni. Wściekły, zdradzony książę zmusił syna i byłą żonę do zawarcia związku małżeńskiego, aby załagodzić skandal. Za dzieci z ich związku uznano Beatrice (ur. 1929) i zmarłego przedwcześnie Konrada (ur. 1930), już po ślubie przyszli na świat Hedwig zwana Gioią (ur. 1934) i obecny książę Bolko VI Hochberg von Pless (ur. 1936). Bolko Konrad zmarł w w tajemniczych okolicznościach w wieku 26 lat. Mocno podupadł na zdrowiu po aresztowaniu przez Gestapo i po wypuszczeniu na wolność nigdy nie odzyskał zdrowia. Odszedł dwa miesiące później.
Hansel był dwukrotnie żonaty, lecz zmarł bezpotomnie. W czasie II wojny światowej, po początkowym internowaniu z powodu niemieckiego pochodzenia, książę wstąpił do armii brytyjskiej. Po wojnie prowadził skromny żywot w Anglii jako pan Henry Pless. Lexel również nie doczekał się potomstwa, nigdy się nie ożenił, był homoseksualistą. W 1936 r. zamieszkał na stałe w Polsce i przyjął polskie obywatelstwo. Nasz kraj opuścił w 1939 roku, wywożąc swoją owdowiałą bratową Klotyldę i jej dzieci. Walczył w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie pod nazwiskiem Pszczyński, brał udział w bitwie pod Monte Cassino. Bracia kłócili się ze sobą z powodów majątkowych i światopoglądowych. Lexel i Hansel utrzymywali do końca życia jedynie sporadyczne kontakty, zmarli niedługo po sobie.
Księżna Daisy, a właściwie Maria Teresa Oliwia Hochberg von Pless, urodziła się w północnej Walii w 1873 r. Zasłynęła jako filantropka oraz jedna z najpiękniejszych kobiet swoich czasów. W 1891 r. wzięła ślub z Janem Henrykiem XV Hochbergiem i tym samym stała się częścią pruskiej arystokracji. Po rozwodzie popadła w tarapaty finansowe i aby podreperować budżet, wydała swoje pamiętniki. Wyłania się z nich obraz ciepłej, empatycznej osoby, którą męczyły surowe, pruskie obyczaje. Nie przepadała za przyjęciami i balami i nade wszystko kochała swoje dzieci. Nieszczególnie lubiła przyjeżdżać do pałacu w Pszczynie - znacznie lepiej czuła się w Książu, który nazywała swoim domem. Daisy ostatnie lata życia spędziła w skromnej willi w Wałbrzychu, zmarła w 1943 r.
Groby Hochbergów nie są jedynymi mogiłami w pszczyńskim parku. W jego północnej części znajduje się nieco zapomniana nekropolia Anhaltów. Powstała około 1820 r. na zlecenie księcia Henryka Anhalta, który chciał w ten sposób uporządkować groby jego rodziców i rodzeństwa. Na cmentarz składa się pięć jednakowych płyt z piaskowca, nad którymi góruje obelisk oraz ceglana krypta grobowa nakryta płytą z piaskowca oraz żeliwnym krzyżem.
Kolejny cmentarz, pod wezwaniem Świętej Jadwigi Śląskiej, znajduje się nieco bardziej na wschód. Wzgórze obecnej nekropolii było w XIII wieku centralnym miejscem wsi. To tutaj znajdował się zabytkowy, drewniany kościółek św. Jadwigi, który spłonął w 1939 r. Na cmentarzu dominują groby współczesne, ale można znaleźć tu również mogiły z przełomu XIX i XX wieku. Moją uwagę szczególnie przykuła okazała kaplica grobowa rodziny Boenisch,
Po sąsiedzku położony jest Cmentarz Wojenny Żołnierzy Armii Czerwonej. Spoczywa na nim 11649 żołnierzy, którzy polegli na terenie powiatów rybnickiego, cieszyńskiego oraz pszczyńskiego. Ich ciała ekshumowano w latach 1946-50 i pochowano w Pszczynie. W centralnym punkcie cmentarza znajduje się obelisk z tablicą pamiątkową, a przy wejściu od strony ul. Katowickiej usytuowano płaskorzeźbę przedstawiającą walczących mężczyzn.
Wracając do atrakcji parku, nie sposób nie wspomnieć o dwóch ciekawych budynkach: lodowni i herbaciarni. Dziewiętnastowieczny budynek na planie ośmioboku pierwotnie posiadał na szczycie taras dla orkiestry pałacowej. Lodownia powstała jako romantyczny element architektury parkowej. We wnętrzu przez cały rok przechowywano lód ze stawu - taka ówczesna "lodówka". Z kolei usytuowana na wyspie herbaciarnia, również z XIX wieku, powstała na kanwie zainteresowania kulturą Orientu. Łączy w sobie elementy romantycznej świątyni dumania z pawilonami do ceremonialnego picia herbaty. Obecnie w budynku mieści się kameralna kawiarnia.
Na koniec wspomnę o jeszcze jednym miejscu, w które jednak już nie dotarłyśmy, ale które wiem, że cieszy się sporą popularnością, zwłaszcza wśród dzieci. Mowa oczywiście o zagrodzie żubrów znajdującej się w zachodniej części parku. Aby do niej dotrzeć, należy przekroczyć ulicę Żorską. Żubry do Pszczyny sprowadził w 1865 r. książę Hans Heinrich XI (1833-1907), czyli teść księżnej Daisy i ojciec Hansa Heinricha XVI. Był on wielkim pasjonatem łowiectwa i te majestatyczne ssaki miały służyć mu jako kolejna zwierzyna łowna. Również na potrzeby swojego krwawego hobby zbudował nieopodal Kobióra pałacyk myśliwski, o którym już jakiś czas temu pisałam.
Na tym powoli kończy się nasz intensywny spacer po Pszczynie. Wróciłyśmy inną drogą - przez rynek, ulicę Piastowską i Dworcową. Moją uwagę zwróciło kilka pięknych budynków, a zwłaszcza Budynek Warty z Bramą Wybrańców - najstarszy budynek zespołu pałacowego zachowany w niezmienionym kształcie. Zbudowano go w stylu późnego renesansu w 1687 r. Nazwa pochodzi od zwyczaju wybierania tam przez księcia strażników pałacu i miasta.
Choć Pszczyna była mi już wcześniej znana, to tym razem po raz pierwszy udało mi się poświęcić jej więcej czasu. Pałac Hochbergów nie jest jedyną atrakcją tego miasta, a w samym parku można spędzić nawet cały dzień. Inspirująca postać księżnej Daisy jest punktem wyjścia do snucia historii na temat burzliwych losów jednej z najpotężniejszych pruskich rodzin arystokratycznych. A jeśli jeszcze Wam mało, to koniecznie pojedźcie do pałacu w Promnicach oraz na Dolny Śląsk - do Zamku Książ.
- Pałacyk myśliwski Promnice (śląskie)
- Zamek w Roztoce (dolnośląskie)
- Zamek Książ (dolnośląskie)
- Willa Daisy w Wałbrzychu (dolnośląskie)
- Pałac w Dąbrowie (opolskie)
_w_Reptach._--.jpg)
_w_Reptach_,_Lata_1930-1939_,.jpg)
